The Classic of Filial Piety 台語孝經 Tâi-gí Hàu-keng

Pe̍h-ōe-jī Tâi-gí Hàu-keng choân-bûn

白話字台語孝經全文

 "The Classic of Filial Piety" in Taiwanese

 

Khai-chong bêng-gī chiuⁿ tē it

Tiōng-nî ku, Chan-chú sū. Chú oa̍t：”Sian-ông iú chì-tek iàu-tō, í sūn thian-hā, bîn iōng hô-bo̍k, siōng-hā bû-oàn. Jú ti chi hu？”

Chan-chú pī-sek oa̍t：”Sam put-bín, hô chiok í ti chi？”

Chú oa̍t：”Hu hàu, tek chi pún iā, kàu chi só͘-iû seng iā. Hok chō, ngô͘ gú jú.”

“Sin-thé hoat hu, siū chi hū-bó, put-káⁿ húi-siong, hàu chi sí iā. Li̍p-sin hêng-tō, iông miâ î āu-sè, í hián hu-bú, hàu chi chiong iā. Hu hàu, sí î sū-chhin,  tiong î sū-kun, chiong î li̍p-sin. （Tāi-ngá）Ûn：`Bô liām jíⁿ chó͘, u̍t siu khoat-tek.`”

開宗明義章第一

　　仲尼居，曾子侍。子曰：“先王有至德要道，以順天下，民用和睦，上下無怨。汝知之乎？”

　　曾子避席曰：“參不敏，何足以知之？”

　　子曰：“夫孝，德之本也，教之所由生也。复坐，吾語汝。”

“身體發膚，受之父母，不敢毀傷，孝之始也。立身行道，揚名於後世，以顯父母，孝之終也。夫孝，始於事親，中於事君，終於立身。《大雅》雲：'無念爾祖，聿修厥德。'”

 

Thian-chú chiuⁿ tē jī

Chú oa̍t：”Ài chhin chiá, put-káⁿ ò͘ î lâng；Kèng chhin chiá, put-káⁿ bān î lâng. Ài-kèng chin-î sū-chhin, jî tek-kàu ka-î peh-sìⁿ, hêng-î sù-hái. Kài Thian-chú chi hàu iā. （Hú-hêng）Ûn：` Chi̍t-lâng  iú khèng, tiāu-bîn lāi chi.`”  

天子章第二

          子曰：“愛親者，不敢惡於人；敬親者，不敢慢於人。愛敬盡於事親，而德教加於百姓，刑於四海。蓋天子之孝也。 《甫刑》雲：'一人有慶，兆民賴之。'”

 

Chû-hâu chiuⁿ te saⁿ

Chāi-siōng put-kiau, ko jî put-gûi；Chè-chiat kín-tō͘, boán jî put-ek. Ko jî put-gûi, só͘-í tn̂g-siú kùi iā. Boán jî put-ek, só͘-í tn̂g-siú hù iā. Hù-kùi put-lî kî-sin, jiân-āu leng-pó kî siā-chek, jî hô kî bîn-jîn. Kài Chû-hâu chi hàu iā. （Si）Ûn：”Chiàn-chiàn kēng-kēng, jû lîm chhim-ian, jû lí po̍h-peng.”

諸侯章第三

在上不驕，高而不危；制節謹度，滿而不溢。高而不危，所以長守貴也。滿而不溢，所以長守富也。富貴不離其身，然後能保其社稷，而和其民人。蓋諸侯之孝也。 《詩》雲：“戰戰兢兢，如臨深淵，如履薄冰。”

 

Kheng Tāi-hu chiuⁿ te sì

Hui sian-ông chi-hoat put-káⁿ ho̍k, hui sian-ông chi hoat-giân put-káⁿ tō, hui sian-ông chi tek-hêng put-káⁿ hêng. Sī kò͘ hui-hoat put-giân, hui-tō put-hêng；Káu bô tek-giân, sin bô tek-hêng：Giân móa thian-hā bô kháu-kò, Hêng móa thian-hā bô oàn-ok：Sam-chiá pi i, jiân-āu lêng siú kî chong-biō. Kài Kheng Tāi-hu chi hàu iā. （Si）Ûn：” Siok-iā húi-hāi, í sū chi̍t-lâng.”

卿大夫章第四

非先王之法服不敢服，非先王之法言不敢道，非先王之德行不敢行。是故非法不言，非道不行；口無擇言，身無擇行；言滿天下無口過，行滿天下無怨惡：三者備矣，然後能守其宗廟。蓋卿大夫之孝也。 《詩》雲：“夙夜匪懈，以事一人。”

 

Sū chiuⁿ te gō͘

Chu î sū hū í su bó, kî ài tông；Chu î sū hū í su kun, kî kèng tông. Kò bó chhú kî ài, jî kun chhú kî kèng, kiam chi chiá hū iā. Kò͘ í hàu sū kun chek tiong, í kèng sū tióng chek sūn. Tiong sūn put-sit, í sū kî siōng, jiân- āu lêng pó kî lio̍k-ūi, jî siú kî chè-sū. Kài sū chi hàu iā. （Si）Ûn：”Siok heng iā bī, bû thiam jíⁿ só͘ seⁿ.”

士章第五

資於事父以事母，其愛同；資於事父以事君，其敬同。故母取其愛，而君取其敬，兼之者父也。故以孝事君則忠，以敬事長則順。忠順不失，以事其上，然後能保其祿位，而守其祭祀。蓋士之孝也。 《詩》雲：“夙興夜寐，無忝爾所生。”

 

Sù-jîn chiuⁿ te la̍k

Iōng thiⁿ chi tō, hun tōe chi lī, kín sin cheh-iōng, í iúⁿ hū-bó, chhú sù-jîn chi hàu iā. Kò͘  chū Thian-chú tì î sù-jîn, hàu bô chiong-sí, jî hoān put-ki̍p chiá, bī chi iú iā.

庶人章第六

用天之道，分地之利，謹身節用，以養父母，此庶人之孝也。故自天子至於庶人，孝無終始，而患不及者，未之有也。

 

Sam-châi chiuⁿ te chhit

Chan-chú oa̍t：”sím chai, hàu chi tāi iā！”

Chú oa̍t ：”Hu hàu,  thian chi keng iā, tè chi gī iā, bîn chi hêng iā. Thian-tōe chi keng, jî bîn sī chek chi. Chek thian chi bêng, in tōe chi lī, í sūn thian-hā. Sī í kî kàu put-siok jî sêng, kî chèng put-giâm jî tī. Sian-ông kiàn kàu chi khó-í hòa-bîn iā, sī kò͘ sian chi í phok-ài, jî bîn bō͘-I kî chhín, tîn chi î tek-gī, jî bîn heng-hêng. Sian chi í kèng-jiōng, jî bîn put-cheng；Tō chi í lé-ga̍k, jî bîn hô-bo̍k；sī chi í hó-ok, jî bîn ti kìm. （Si）Ûn：`Hek-hek su ún, bîn kū jíⁿ chiam.`”

三才章第七

　　曾子曰：“甚哉，孝之大也！”

子曰：“夫孝，天之經也，地之義也，民之行也。天地之經，而民是則之。則天之明，因地之利，以順天下。是以其教不肅而成，其政不嚴而治。先王見教之可以化民也，是故先之以博愛，而民莫遺其親，陳之於德義，而民興行。先之以敬讓，而民不爭；導之以禮樂，而民和睦；示之以好惡，而民知禁。《詩》雲：'赫赫師尹，民具爾瞻。'”

 

Hàu-tī chiuⁿ te peh

Chú oa̍t ：” Sek chiá Bêng-ông chi í hàu tī thian-hā iā, put-káⁿ i sió-kok chi sîn, jî hóng î Kong、 Hâu、Peh、Chú、 Lâm hu？Kò͘  tek bān-kok chi hoan-sim, í sū kî sian-ông. Tî-kok chiá, put-káⁿ bû í koan kóa, jî hóng î sū-bîn hu？Kò͘ tek peh-sìⁿ chi hoan-sim, í sū kî sian-kun. Tî-ka chiá, put-káⁿ sit î sîn-chhiap, jî hóng î chhè-chú hu？ Kò͘ tek jîn chi hoan-sim, í sū kî chhin. Hu jiân, kò͘ seng chek chhin an chi, chè chek kúi hióng chi. Sī í thian-hā hô-pêng, chai-hāi put-seⁿ, hō-loān put-chok. Kò͘ Bêng-ông chi í hàu tî thian-hā iā jû-chhú. （Si）Ûn：`Iú kak tek-hêng, sù-kok sūn chi.`”

孝治章第八

子曰：“昔者明王之以孝治天下也，不敢遺小國之臣，而況於公、侯、伯、子、男乎？故得萬國之歡心，以事其先王。治國者，不敢侮於鰥寡，而況於士民乎？故得百姓之歡心，以事其先君。治家者，不敢失於臣妾，而況於妻子乎？故得人之歡心，以事其親。夫然，故生則親安之，祭則鬼享之。是以天下和平，災害不生，禍亂不作。故明王之以孝治天下也如此。《詩》雲：'有覺德行，四國順之。'”

 

Sèng-tî chiuⁿ tē káu

Chan-chú oa̍t：”Káⁿ mn̄g sèng-jîn chi tek bô í ka î hàu hu？”

Chú oa̍t ：”Thian-tōe chi sèng, jîn ûi kùi. Jîn chi hêng, bo̍k tōa î hàu. Hàu bo̍k tōa î giâm-hū. Giâm-hū bo̍k tōa î phè Thian, chek Chiu-kong kî jîn iā. Se̍k chiá Chiu-kong kau-sū Hō͘-chek í phè Thian, Chong sū Bûn-ông î bêng tông, í phè Siōng-tè. Sī í sù-hái chi lāi, kok í kî chit lâi chè. Hu sèng-jîn chi tek, iū hô-í ka-î hàu hu？Kò chhin-siⁿ chi    chhek-hā, í iúⁿ hū-bú ji̍t giâm. Sèng-jîn in giâm í kàu kèng, in chhin í kàu ài. Sèng-jîn chi kàu put-siok jî sêng, kî chèng put-giâm jî tī, kî só͘ in chiá pún iā. Hū-chú chi tō, thian-sèng iā, kun-sîn chi gī iā. Hū-bó seⁿ chi, siok bō͘ tōa ian. Kun chhin lîm chi, kāu bō͘ tiōng ian. Kò͘ put-ài kî chhin jî ài thaⁿ-jîn chiá, ūi chi pōe tek；Put-kèng kî chhin jî kèng thaⁿ-jîn chiá, ūi chi pōe lé. Í sūn chek ge̍k, bîn bô chek ian. Put-chāi î siàn, jî kai chāi î hiong-tek, sui tit chi, kun-chú put-kùi iā. Kun-chú chek put-jiân, giân su khó-tō, hêng su khó-lo̍k, tek gī khó-chun, chò sū khó-hoat, iông chí khó-koan, chin-thòe khó-tō͘, í lîm kî-bîn. Sī í kî-bîn ùi jî ài chi, chek jî siōng chi. Kò͘  lêng-sêng kî tek-kàu, jî hêng kî chèng-lēng. （Si）Ûn：`Sio̍k-jîn kun-chú, kî gî put-thek.`”

聖治章第九

　　曾子曰：“敢問聖人之德無以加於孝乎？”

子曰：“天地之性，人為貴。人之行，莫大於孝。孝莫大於嚴父。嚴父莫大於配天，則周公其人也。昔者周公郊祀后稷以配天，宗祀文王於明堂，以配上帝。是以四海之內，各以其職來祭。夫聖人之德，又何以加於孝乎？故親生之膝下，以養父母日嚴。聖人因嚴以教敬，因親以教愛。聖人之教不肅而成，其政不嚴而治，其所因者本也。父子之道，天性也，君臣之義也。父母生之，續莫大焉。君親臨之，厚莫重焉。故不愛其親而愛他人者，謂之悖德；不敬其親而敬他人者，謂之悖禮。以順則逆，民無則焉。不在於善，而皆在於兇德，雖得之，君子不貴也。君子則不然，言思可道，行思可樂，德義可尊，作事可法，容止可觀，進退可度，以臨其民。是以其民畏而愛之，則而像之。故能成其德教，而行其政令。《詩》雲：'淑人君子，其儀不忒。'”

 

Kí hàu-hêng chiuⁿ te cha̍p

Chú oa̍t ：“Hàu-chú chi sū-chhin iā, ku chek tì kî-kèng, ióng chek tì kî-lo̍k, pīⁿ chek tì kî-iu, song chek tì kî-ai, chè chek tì kî-giâm. Gō͘ chiá pī ì, jiân-āu lêng sū-chhin. Sū-chhin chiá, ku siōng put-kiau, ûi hā put-loān, chāi thióng put-cheng. Ku siōng jî kiau chek bông, ûi hā jî loan chek-hêng, chāi thióng jî cheng chek peng. Sam chiá put-tû, sui ji̍t iōng sam-seng chi-iúⁿ, iû ûi put-hàu iā.”

紀孝行章第十

子曰：“孝子之事親也，居則致其敬，養則致其樂，病則致其憂，喪則致其哀，祭則致其嚴。五者備矣，然後能事親。事親者，居上不驕，為下不亂，在寵不爭。居上而驕則亡，為下而亂則刑，在寵而爭則兵。三者不除，雖日用三牲之養，猶為不孝也。”

 

Gō͘ -hêng chiuⁿ tē cha̍p-it

Chú oa̍t ：“Gō͘-hêng chi sio̍k saⁿ-chheng, jî chōe bo̍k tōa-î put-hàu. Iàu kun chiá bô-siōng, hui sèng-jîn chiá bô-hoat, hui hàu chiá bô-chhin. Chhú tōa-loān chi-tō iā.”

五刑章第十一

子曰：“五刑之屬三千，而罪莫大於不孝。要君者無上，非聖人者無法，非孝者無親。此大亂之道也。”

 

Kóng iàu-tō chiuⁿ tē cha̍p-jī

Chú oa̍t ：“Kàu bîn chhin-ài, bo̍k siàn î hàu. Kàu bîn lé-sūn, bo̍k siàn î tē. Î-hong ī-sio̍k, bo̍k siàn î ga̍k. An siōng tî bîn, bo̍k siàn î lé. Lé chiá, kèng jî í ì. Kò͘ kèng kî hū, chek chú ia̍t；Kèng kî hiaⁿ, chek tē ia̍t；Kèng kî kun, chek sîn ia̍t；Kèng chi̍t lâng, jî chhian-bān lâng ia̍t. Só͘ kèng chiá kóa, jî ia̍t chiá chiòng, chhú chi ūi iàu-tō iā.”

廣要道章第十二

子曰：“教民親愛，莫善於孝。教民禮順，莫善於悌。移風易俗，莫善於樂。安上治民，莫善於禮。禮者，敬而已矣。故敬其父，則子悅；敬其兄，則弟悅；敬其君，則臣悅；敬一人，而千萬人悅。所敬者寡，而悅者眾，此之謂要道也。”

 

Kóng chì-tek chiuⁿ tē cha̍p-saⁿ

Chú oa̍t ：“Kun-chú chi-kàu í hàu iā, hui ka chì jî ji̍t kiàn chi iā. Kàu í hàu, só͘-í kèng thian-hā chi ûi jîn-hū chiá iā. Kàu í tē, só͘-í kèng thian-hā chi ûi jîn-hiaⁿ chiá iā. Kàu í sîn, só͘-í kèng thian-hā chi ûi jîn-kun chiá iā. （Si）Ûn：`Khài tē kun-chú, bîn chi hū-bó. `hui chì-tek, kî sio̍k lêng sūn-bîn jû-chhú kî tōa chiá hu！”

廣至德章第十三

子曰：“君子之教以孝也，非家至而日見之也。教以孝，所以敬天下之為人父者也。教以悌，所以敬天下之為人兄者也。教以臣，所以敬天下之為人君者也。《詩》雲：'愷悌君子，民之父母。'非至德，其孰能順民如此其大者乎！”

 

Kóng iông-miâ chiuⁿ tē cha̍p-sì

Chú oa̍t ：“Kun-chú chi sū-chhin hàu, kò͘ tiong khó-î î kun. Sū hiaⁿ tē, khó sūn khó-î î tióng. Ku ka lí, kò͘ tî khó-î î koaⁿ. Sī í hêng-sêng î lāi, jî miâ li̍p î āu-sè i.”

廣揚名章第十四

子曰：“君子之事親孝，故忠可移於君。事兄悌，故順可移於長。居家理，故治可移於官。是以行成於內，而名立於後世矣。”

 

Kàn-cheng chiuⁿ tē cha̍p-gō͘

Chan-chú oa̍t：”Ná hu chû-ài kiong-kèng, an chhin iông miâ, chek bûn miā i. Káⁿ mn̄g chú chiông hū chi-lēng, khó ūi hàu hu？”

Chú oa̍t：“Sī hô giân ú, Sī hô giân ú！Sek chiá Thian-chú ū chèng-sîn chhit lâng, sui bô-tō, put-sit kî thian-hā；Chû-hâu ū chèng-sîn gō͘  lâng, sui bô-tō, put-sit kî kok；Tāi-hu ū chèng-sîn saⁿ lâng, sui bô-tō, put-sit kî ka；Su iú chèng-iú, chek sin put-lî í lēng-miâ；Hū iú chèng-chú, chek sin put-hām î put-gī. Kò͘  tng put-gī, chek chú put khó-í put-chèng î hū, sîn put khó-í put chèng î kun；Kò͘  tng put-gī, chek chèng chi. Chiông hū chi lēng, iū ian tek-ûi hàu hu！”

諫諍章第十五

　　曾子曰：“若夫慈愛恭敬，安親揚名，則聞命矣。敢問子從父之令，可謂孝乎？”

子曰：“是何言與，是何言與！昔者天子有諍臣七人，雖無道，不失其天下；諸侯有諍臣五人，雖無道，不失其國；大夫有諍臣三人，雖無道，不失其家；士有諍友，則身不離於令名；父有諍子，則身不陷於不義。故當不義，則子不可以不諍於父，臣不可以不諍於君；故當不義，則諍之。從父之令，又焉得為孝乎！”

 

Kám-eng chiuⁿ tē cha̍p-la̍k

Chú oa̍t：“Sek chiá Bêng-ông sū hū hàu, kò͘ sū Thian bêng；Sū bú hàu, kò͘ sū tè chat；Tióng iù sūn, kò͘ siōng-hā tī. Thiⁿ-tōe bêng chat, sîn-bêng chiong í. Kò͘ sui Thian-chú, pit iú chun iā, giân iú hū iā；Pit iú sian iā, giân iú hiaⁿ iā. Chong-biō tì kèng, put-bōng chhin iā；Siu sin sīn hêng, khióng jio̍k sian iā. Chong-biō tì-kèng, kúi-sîn tioh í. Hàu-tē chi chì, thong î sîn-bêng, kng î sù-hái, bû só͘ put-thong. （Si）Ûn：”Chū sai chū tong, chū lâm chū pak, bû su put-ho̍k.”

感應章第十六

子曰：“昔者明王事父孝，故事天明；事母孝，故事地察；長幼順，故上下治。天地明察，神明彰矣。故雖天子，必有尊也，言有父也；必有先也，言有兄也。宗廟致敬，不忘親也；修身慎行，恐辱先也。宗廟致敬，鬼神著矣。孝悌之至，通於神明，光於四海，無所不通。《詩》雲：'自西自東，自南自北，無思不服。'”

 

Sū kun chiuⁿ tē cha̍p-chhit

Chú oa̍t：“Kun-chú chi sū-siōng iā, chin su chin tiong, thòe su pó͘ kò, chiòng sūn kî bí, khong kiù kî-ò͘, kò͘ siōng-hā put-lêng siōng-chhin iā. （Si）Ûn：”`Sim hu ài ī, hâ put-ūi í. Tiong-sim chông chi, hô ji̍t bōng chi,`”

事君章第十七

子曰：“君子之事上也，進思盡忠，退思補過，將順其美，匡救其惡，故上下能相親也。《詩》雲：'心乎愛矣，遐不謂矣。中心藏之，何日忘之。'”

 

Sòng-chhin chiuⁿ tē cha̍p-peh

Chú oa̍t：“Hàu-chú chi song-chhin iā, khàu put-í, lé bû-iông, giân put-bûn,ho̍k-bí put-an, bûn ga̍k put-lo̍k, sit chi put-kam, chhú ai-chhek chi chêng iā. Saⁿ ji̍t jî-sit, kàu bîn bô í sí-siong-seng. Húi put-bia̍t sèng, chhú sèng-jîn chi chèng iā. Sòng put-kòe saⁿ nî, sī bîn iú chiong iā. Ūi chi koan-kok i-kim jî kú chi, tîn kî hú-kúi jî ai-chhek chi；phek-ióng khàu-khip, ai í song chi；Pok kî theh tiāu. Jî an-chhò͘  chi；ûi chi chong-biō, í kúi hióng chi；Chhun-chhiu chè-sū, í sî sù chi. Seng-sū ài-kèng, sí-sū ai-chhek, seng bîn chi pún chin ì, sí-seng chi-gī pī ì, hàu-chú chi sū-chhin chiong ì.”

喪親章第十八

子曰：“孝子之喪親也，哭不偯[yǐ]，禮無容，言不文，服美不安，聞樂不樂，食旨不甘，此哀戚之情也。三日而食，教民無以死傷生。毀不滅性，此聖人之政也。喪不過三年，示民有終也。為之棺槨衣衾[qīn]而舉之，陳其簠簋[fǔ guǐ]而哀戚之；擗踴哭泣，哀以送之；卜其宅兆，而安措之；為之宗廟，以鬼享之；春秋祭祀，以時思之。生事愛敬，死事哀戚，生民之本盡矣，死生之義備矣，孝子之事親終矣。”